عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

مجید جعفری

کلزا (Brassica napus) مهمترین محصول دانه روغنی کشت شده در دنیا است که مورد حمله بیماری‌های ویروسی متعددی قرار گرفته و عملکرد آن کاسته می‌شود. بررسی های مختلف در ایران نشان داده است که ویروس موزاییک شلغم ((TuMV، شایع ترین ویروس آلوده کننده کلزا در ایران است. این ویروس بیشترین دامنه میزبانی را در بین گونه های جنس Potyvirus دارد. تاکنون در کشور رقم تجاری مقاوم به این ویروس شناسایی نشده است. کلزای رقم RGS003 یکی از ارقام تجاری حساس به TuMV شناخته شده است. یکی از روش‌های کنترل ویروس‌های گیاهی استفاده از مقاومت برانگیخته از بیمارگر می‌باشد. گیاهان با استفاده از مکانیسم خاموشی آر ان آ می‌توانند باعث اختلال در تکثیر ویروس‌های گیاهی شوند. سازه‌ القا کننده آر ان آ‌‌های سنجاق‌سری (hairpin RNA, hp RNA) ویروسی از طریق هدف قرار دادن آر ان آی ویروس بر پایه مکانیسم خاموشی آر ان آ باعث افزایش مقاومت گیاه به ویروس می‌شود. در این پژوهش امکان تراریخت‌سازی و افرایش مقاومت کلزای بهاره رقم RGS003 در برابر ویروس موزاییک شلغم با استفاده از مکانیسم RNA Silencing بررسی شد. پس از طراحی یک سازه سرسنجاقی (hp) القاکننده خاموشی آر ان آ با استفاده از ترادف نوکلئوتیدی کوچک (130 جفت بازی) ژن CP ویروس موزاییک شلغم، همسانه‌سازی آن در حامل pFGC5941 انجام شد. توالی 130 جفت بازی با استفاده از هم‌ردیف سازی ژن CP از 60 جدایه این ویروس از بانک ژنی NCBI انتخاب شد. انتقال حامل همسانه‌سازی شده با استفاده از باکتری Agrobacterium tumefasciense و با روش انتقال به برگ کوتیلدونی به کلزای رقم RGS003 انجام شد. گیاهان پس از انتقال به محیطهای القای نوساقه، باززایی، تولید شاخساره، رشد ساقه و ریشه‌زایی به خاک منتقل شدند. تأیید گیاهان تراریخته با استفاده از PCR برای ردیابی توالی دی ان آی انتقالی و همچنین آزمون مقاومت به علف‌کش باستا به منظور بررسی دریافت صفت مقاومت به این علف‌کش انجام شد. علایم حساسیت به علف‌کش شامل زردی و بافت مردگی 3-10 روز پس از تیمار باستا با غلظت 1/0 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر در گیاهان Wild-type ظاهر شد؛ در حالیکه در گیاهان تراریخته چنین علایمی مشاهده نشد. میزان غلظت ویروس با استفاده از آزمون الایزا ، پانزده روز پس از مایه‌زنی TuMV بررسی شد. همچنین شدت علایم بیماری نیز با استفاده از سیستم نمره دهی تعیین شد. نتایج نشان داد تأخیر 5-12 روزه در ظهور علایم و همچنین کاهش شدت علایم نشان دهنده کارایی مناسب سازه القا‌کننده hp RNA در کلزا و در‌نتیجه کاهش علایم بیماری حاصل از آلودگی TuMV در این گیاه است. کاهش غلظت ویروس در گیاهان تراریخته با کاهش شدت علایم، توسط آزمون‌ الایزا نیز تأیید شد.

کلزا- ویروس موزاییک شلغم- آر ان ای سنجاق سری- خاموشی آر ان آ