عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

فریبا حیدری؛ مجید اولیاء

گونه‌های جنس قارچی Trichoderma همزیست‌های گیاهی غیر بیماریزا و مفیدی هستند که به خوبی از طریق مکانیسم‌های رقابت، تسخیر ریشه، میکو‌ پارازیتیسم، تولید آنتی‌ بیوتیک، آنزیم، القاء تحریکات دفاعی در گیاه و تحریک رشد گیاهی بر روی اکثر عوامل بیماری‌زای گیاهی تاثیرات بیو‌کنترلی و مفیدی دارند. T. harzianum عامل مهم مهار‌زیستی بسیاری از قارچ‌های بیماریزا و نماتود‌ها می‌باشد. استفاده از عوامل مهار‌زیستی در کشاورزی پایدار بسیار اهمیت دارد. در این تحقیق اثر تلفیقی و جداگانه T. harzianum و کود آلی ورمی‌کمپوست روی مهار بیماریزایی نماتود ریشه‌گرهی(‌‌Meloidogyne javanica‌)‌ در شرایط گلخانه‌ای ارزیابی گردید. جدایه‏ی‌T. harzianum جدا شده از شهرکرد بر اساس‌آغازگرهای اختصاصی مورد شناسایی قرار گرفت. در شرایط گلخانه‌ای اثر کاربرد تلفیقی‌و‌ جداگانه ورمی‌کمپوست و قارچ T. harzianum روی فاکتور‌های رشدی گیاه گوجه‌فرنگی، جمعیت نماتود ، دو بار مستقل از هم در دو زمان برداشت 90 و 120روز در فصل بهار مورد بررسی قرار گرفتند. نماتود ریشه‌گرهی، از بوته‌های گوجه‌فرنگی آلوده منطقه اصفهان جداسازی شده و بعد از شناسایی گونه، نماتود روی نشاءهای گوجه‌فرنگی تکثیر گردید. آزمایشی در شرایط گلخانه‌ای و در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار انجام شد. در آزمایشات گلخانه‌ای غلظت 106 اسپور قارچ در میلی‌لیتر و 200 گرم ورمی‌کمپوست استفاده شد. گلدان‌ها در شرایط گلخانه با نور طبیعی و دمای 25-27 درجه نگهداری شدند و پس از 10 روز 5۰۰۰ لارو سن دوم نماتود به اطراف هر بوته اضافه گردید و تیمار شاهد تنها لارو سن دوم نماتود را دریافت کرد. پس از گذشت سه ماه از مایه زنی، بوته‌ها از خاک خارج و پارامترهایی مانند وزن تر ریشه و ساقه، تعداد گال و توده تخم در ریشه شمارش شد. نتایج آزمایشات نیز نشان داد که استفاده‌ی همزمان ورمی‌کمپوست (کود آلی) و تریکودرما، علاوه بر مهار نماتود ریشه‌گرهی، عملکرد رشدی گیاه گوجه‌فرنگی از جمله طول و وزن تر ساقه را افزایش داده و حضور و عدم حضور نماتود و نوع تیمار در کنار هم تاثیر معنی‌داری را بر صفات طول ساقه و ریشه، وزن تر و خشک ریشه داشته است. در بررسی شاخص‌های جمعیتی نماتود مشخص شد که تمامی تیمار‌ها در سطح 5 درصد با شاهد اختلاف معنی‌دار داشته، اما با یکدیگر تفاوت معنی‌داری ندارند. جمعیت نماتود در شرایط گلخانه تا 6/78% توسط کاربرد هم‌زمان قارچ و ورمی-کمپوست مهار گردید، که تفاوت آنان با شاهد در سطح 5 درصد معنی‌دار بود. تیمار کاربرد همزمان، نقش بسزایی در مهار نماتود و رشد گیاه داشته و احتمالاً به دنبال آن مقاومت القا شده توسط قارچ و در اختیار قرار دادن مواد معدنی از سوی ورمی‌کمپوست، مهار نماتود را حاصل‌کرده است. نوع تیمار اعمال شده با توجه به فاکتور درصد کنترل نماتود نشان از نقش مفید استفاده همزمان ورمی‌کمپوست و قارچ تریکودرما در کاهش شاخص‌های آلودگی و جمعیتی نماتود از جمله تعداد تخم داشته است.

کود آلی؛ مهار‌زیستی؛ Meloidogyne javanica؛ Trichoderma harzianum