عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

¹اکبر قاسمی کهریزه؛ ²سروش کریمی؛ محمد حسین کاظمی

¹عضو هیأت علمی گروه گیاه پزشکی

²فارغ التحصیل کارشناسی ارشد

شپشه آرد، Tribolium cofusum Duval (Col.: Tenebrionidae) یکی از آفات مهم محصولات انباری است که باعث خسارت اقتصادی از لحاظ کمی و کیفی بر آرد می‌شود. کنترل حشرات آفت انباری وابسته به استفاده از روش‌های شیمیایی مانند حشره-کش‌های تدخینی است. با توجه به اثرات سوء سموم، علاقه به انجام تحقیقات برای کاربرد احتمالی اسانس‌های گیاهی به عنوان جایگزین حشره‌کش‌های مصنوعی افزایش یافته است. لذا در این بررسی اثرات دورکنندگی اسانس‌های چهار گیاه مورد، Myrtus comminus L.، زیرفون، Tilia cordata M.، چای کوهی، Stachys lavandulifolia V. و برگ گردو، Juglans regia L.، روی لاروها و حشرات ‌کامل سوسک شپشه آرد مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق از حشرات کامل یک تا سه روزه و لاروهای سن پنجم و ششم برای بررسی اثر دورکنندگی اسانس‌های گیاهی استفاده شد. لاروهای مزبور بر اساس عرض کپسول سر از همدیگر تفکیک شدند. اسانس گیاهان مورد بررسی با استفاده از دستگاه کلونجر (Clevenger) به روش تقطیر با آب استخراج شد. آزمایشات با استفاده از دستگاه بویایی‌سنج Y-tube با دو غلظت 1000 و 3000 پی‌پی‌ام اسانس‌های گیاهان مورد بررسی و در دمای ۱±۲۷ درجه سلسیوس و رطوبت نسبی ۵±۶۵ درصد در شرایط تاریکی انجام گرفت. بدین ترتیب که در یک سر دستگاه، آرد سالم و در سر دیگر آرد آغشته به اسانس قرار داده شد و حشرات در شاخه اصلی رهاسازی گردید. در هر تکرار 25 حشره مورد آزمایش قرار گرفت. اثرات دورکنندگی با استفاده از فرمول R=[(C-E)/T]×100 محاسبه شد که در آن C تعداد حشرات مستقر شده در آرد سالم، E تعداد حشرات مستقر شده در آرد آغشته به اسانس و T تعداد کل حشرات در یک تکرار بود. تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که درغلظت 1000 پی‌پی‌ام در مورد لاروهای سن 5، اختلاف بین تیمارها در سطح ۵ درصد و در مورد لاروهای سن ۶ و حشرات کامل اختلاف بین تیمارها در سطح ۱ درصد معنی‌دار بوده‌ است و در غلظت 3000 پی‌پی‌ام در مورد حشرات کامل و لاروهای سن پنجم در سطح ۵ درصد و در مورد لاروهای سن ششم در سطح ۱ درصد معنی‌دار بوده است. بر اساس نتایج حاصله، با افزایش غلظت از 1000 پی‌پی‌ام به 3000 پی‌پی‌ام میزان دورکنندگی اسانس‌ها نیز افزایش یافت. بر اساس مقایسه میانگین‌ها به ترتیب غلظتهای 3000 پی‌پی‌ام اسانس چای کوهی، زیرفون و زیرفون با میانگین 82/8±67/86، 78/5±00/80 و 78/5±00/80 درصد بیشترین اثر دورکنندگی را بر روی حشرات کامل، لاروهای سن 5 و لاروهای سن 6 داشتند. غلظت 1000 پی‌پی‌ام اسانس برگ گردو به ترتیب با میانگین 83/8±34/23، 34/3±67/26 و 78/5±00/30 درصد، کمترین اثر دورکنندگی را بر روی لاروهای سن 6 ، لاروهای سن 5 و حشرات کامل داشت.

سوسک شپشه آرد؛ مورد؛ زیرفون؛ چای کوهی؛ برگ گردو؛ دورکنندگی