عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

رضا توانایی سراب؛ مسعود شمس بخش؛ مسعود اکبری مطلق

زرشک بی‌دانه (Berberis vulgaris) یکی از محصولات اقتصادی مهم استان خراسان جنوبی کشور می‌باشد. این گیاه درختچه‌ای خاردار به ارتفاع یک تا سه متر با شاخه های شکننده است. این استان مقام اول تولید زرشک در کشور را دارا می‌باشد و شهرستان‌های قاین و بیرجند از مناطق عمده کشت زرشک در استان خراسان جنوبی می‌باشند. فیتوپلاسماها هرساله خسارت فراوانی به محصولات کشاورزی وارد می‌کنند. در سال‌های اخیر علایم بیماری‌های فیتوپلاسمایی در باغات زرشک این استان مشاهده شده است. در خرداد‌ماه سال 1393، از درخت‌های زرشک دارای علایم بیماری فیتوپلاسمایی از جمله کتابی شدن ساقه و ریزبرگی و نیز گیاهان فاقد علایم در باغات زرشک این منطقه نمونه-برداری انجام شد. برای تایید همراهی فیتوپلاسما با گیاهان دارای علایم، دی ان ای کل از بافت تازه رگبرگ و زیر پوست گیاهان دارای علامت و فاقد علائم به وسیله روش CTAB تغییر یافته استخراج و سپس واکنش زنجیره‌ای پلیمراز معمولی و آشیانه ای انجام شد. با استفاده از آغازگرهای عمومی فیتوپلاسماها (P1/P7) قطعه 1800 جفت ‌بازی مورد انتظار، از گیاهان زرشک دارای علامت کتابی شدن و ریزبرگی و فیتوپلاسمای جاروک لیموترش به عنوان کنترل مثبت، تکثیر شد. این قطعه در هیچکدام از گیاهان فاقد علائم که به عنوان کنترل منفی درنظر گرفته شده بودند، تکثیر نشد. قطعه تکثیر شده 1800 جفت ‌بازی دی ان ای به عنوان الگو برای انجام واکنش زنجیره‌ای پلیمراز دوم استفاده شد. در واکنش زنجیره‌ای پلیمراز دوم با استفاده از آغازگرهای R16F2n/R16R2 قطعه حدودا 1240 جفت ‌بازی از ناحیه 16S rRNA تکثیر شد. در این تحقیق قطعه 1240 جفت ‌بازی در وکتور pTG/19-T همسانه سازی شده و سپس توالی‌یابی شد. توالی بدست آمده در بانک ژنی NCBI ثبت شد(KT879852). توالی مورد نظر در نرم‌افزار iPhyClassifier و به‌وسیله انجام RFLP مجازی و با استفاده از اندونکلئارهای AluIˏ HaeIIIˏ HhaIˏ HinfIˏ HpaIIˏ MseI به صورت جداگانه مورد هضم آنزیمی قرار گرفت. مقایسه الگوی برشی RFLP مجازی بدست آمده برای فیتوپلاسمای زرشک بی‌دانه با الگوی برشی سایر فیتوپلاسماهای گزارش شده، این فیتوپلاسما را به عنوان یک عضو از گروه 16SrІІو زیرگروه C معرفی نمود. جستجو با Blast قطعه 16S rDNA نشان داد که فیتوپلاسمای زرشک بی‌دانه بیشترین شباهت را با اعضای گروه 16SrІІ (Candidatus Phytoplasma aurantifolia) و استرین‌های مربوط به آن دارد . این اولین گزارش از همراهی یک فیتوپلاسما با بیماری کتابی‌شدن زرشک بی دانه می‌باشد.

خراسان جنوبی؛ کتابی‌شدن؛ دی ان ای؛ پی سی آر دو مرحله ای