عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

معصومه ضیائی؛ مریم عطاپور؛ عارف معروف

خاک‌های دیاتومه یکی از جایگزین‌های مناسب برای حشره کش‌های شیمیایی و تدخینی هستند، زیرا سمیت کمی برای پستانداران داشته، به سرعت تجزیه نمی‌شوند و روی کیفیت دانه تاثیر نمی‌گذارند. خاک‌های دیاتومه شامل دیاتومه‌های فسیلی است که تقریباً از دی اکسید سیلیکون بی‌شکل تشکیل شده اند. ذرات خاک دیاتومه لایه مومی کوتیکول حشرات را جذب کرده و از طریق خشک شدن بدن و تا حدودی در اثر ایجاد خراش باعث مرگ حشره می‌شوند. خسارت آفات محصولات انباری به غلات در کشورهای توسعه نیافته، ممکن است حدود 10 تا 40 درصد از کل محصول باشد. بنابراین، حفاظت از محصولات انباری در برابر هجوم آفات ضروری به نظر می‌رسد. در این مطالعه، اثر حشره کشی خاک‌های دیاتومه بومی ایران علیه حشرات بالغ 7-14 روزه شپشه برنج، Sitophilus oryzae (L.)، شپشه قرمز آرد،Tribolium castaneum (Herbst) و شپشه آرد Tribolium confusum Jacquelin du Val. بررسی شد. سه خاک دیاتومه ایرانی از معدن دیاتومیت مراغه، ممقان و خراسان جنوبی جمع آوری شدند و فرمولاسیون سایان® از شرکت کیمیا سبز آور تهیه شد. دانه‌های گندم (50 گرم) در شیشه‌های مربا ریخته و با پنج غلظت مختلف از نمونه‌های خاک دیاتومه تیمار شدند. غلظت‌ها با آزمون مقدماتی تعیین شدند و برای S. oryzae، T. castaneum و T. confusum، به ترتیب بین 100 تا 500، 200-1400 و 100-1700 میلی‌گرم بر کیلوگرم بودند. درپوش شیشه‌ها محکم بسته شد و برای به دست آوردن توزیع یکنواخت خاک دیاتومه، شیشه‌ها به مدت 5 دقیقه تکان داده شدند. بیست حشره بالغ از هر گونه در هر شیشه‌ ریخته شد و درپوش شیشه‌ها با پارچه کتانی جهت تهویه پوشیده شد. شیشه‌ها در انکوباتور تنظیم شده در دمای 1 ± 27 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 5 ± 55 درصد در تاریکی مداوم قرار داده شدند. میزان مرگ و میر پس از 7 روز از قرار گرفتن در معرض خاک‌های دیاتومه شمارش شد. داده‌ها برای برآورد غلظت کشنده (LC50) با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 16 تجزیه پروبیت شدند. مقادیر LC50 روی حشرات بالغ S. oryzae در خاک دیاتومه مراغه، ممقان، خراسان و سایان® به ترتیب 222، 191، 155، و 212 میلی‌گرم بر کیلوگرم بود. برای T. castaneum، مقادیر LC50 به ترتیب 580، 357، 201، و 476 میلی‌گرم بر کیلوگرم بود. در مورد حشرات T. confusum، مقادیر LC50 به ترتیب 658، 386، 293 و 511 میلی‌گرم بر کیلوگرم 7 روز پس از تیمار به دست آمد. بر اساس مقدار LC50، نهشته خراسان و ممقان موثرترین خاک دیاتومه و فرمولاسیون سایان® کمترین اثر را روی گونه‌های مورد آزمایش داشت. حشرات S. oryzae حساسترین گونه بودند. استفاده از خاک-های دیاتومه ایرانی با توجه به اهمیت استفاده از منابع بومی پایدار و طبیعی باید در نظر گرفته شود. بنابراین، می‌توان نهشته‌های ایرانی خاک دیاتومه را به عنوان ابزار مناسب در برنامه‌های مدیریت آفات محصولات انباری استفاده کرد.

خاک دیاتومه؛ حفاظت از محصولات انباری؛ گندم