عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

اسماعیل بابائیان؛ علیرضا صبوری

زیرراسته‌ی Uropodina گروهی همه‌جاگستر و یکی از متنوع‌ترین کنه‌های راسته‌ی میان‌استیگمایان است و تاکنون در حدود 2000 گونه از آنها توصیف شده‌است. وضعیت طبقه‌بندی این کنه‌ها به ویژه در سطوح تاکسونومیک بالاتر، منسجم نبوده و از موارد اختلاف‌نظر میان پژوهشگران می‌باشد. تعداد زیادی از گونه‌های این زیرراسته شکارگرند و از نماتودها، بی‌مهرگان کوچک و یا بافت‌های قارچی یا گیاهی تغذیه می-کنند. خانواده‌ی Cillibidae Trägårdh, 1944 شامل دو جنس Cilliba von Heyden, 1826 و Australocilliba Athias-Binche, 1988 است که در خاک، گیاخاک و هوموس یافت می‌شوند. جنس Cilliba گروه کوچکی از کنه‌هاست که عمدتا در ناحیه‌ی پالئارکتیک پراکنده است و در حال‌حاضر (بدون در نظر گرفتن گونه‌های مترادف و یا گونه‌هایی که از نظر تاکسونومیکی به سایر جنس-ها انتقال داده شدند) شامل 9 گونه است. این جنس توسط وان هیدن (1826) و با در نظر گرفتن Notaspis cassideus Hermann, 1804 به عنوان گونه‌ی تیپ توصیف شد. این جنس همچنین توسط برخی پژوهشگران در خانواده‌ی Uropodidae (Hirschmann & Zirngiebl-Nicol, 1969; Karg, 1989; Mašán, 2001; Wiśniewski & Hirschmann, 1993) و یا توسط برخی دیگر در خانواده‌ی Cillibidae (Trägårdh, 1944; Bloszyk et al., 2006; Stachowiak et al., 2008) طبقه‌بندی شده است. کنه‌های این جنس بدن صفحه‌مانند (دیسکی‌ شکل) دارند و معمولا در خاک، گیاخاک، خزه و هوموس و یا در موارد اندک در دالان‌های ایجاد شده به وسیله‌ی سوسک‌های پوستخوار یافت شده‌اند. این کنه‌ها همچنین از نظر پژوهش‌های مختلف بوم‌شناختی و فرآیندهای تشکیل کانی‌ها و موادآلی اهمیت دارند. جنس Cilliba با ‌نداشتن ناخن روی پنجه‌ی پای یکم و شیار پس‌پایی و داشتن کرنیکول‌های کوتاه، تریتواسترنوم با پایه‌ی پهن، موی هیپوستومی یکم (h1) باریک، کلیسر با انبرک‌های کوتاه، پریترم ‌V-شکل و منفذ جنسی نر که حدفاصل پیش‌ران پاهای سوم و چهارم قرار گرفته‌ است از جنس دیگر متمایز می‌شود. در بررسی کنه‌های Uropodina در جنگل خیرودکنار نوشهر در شمال ایران و در راستای شناسایی بیشتر در مورد فون کنه‌های ایران، در سال‌های 1394-1393، نمونه‌هایی از مراحل ماده، نر و پور‌ه‌ی سن دوم گونه‌ی Cilliba erlangensis (Hirschmann & Zirngiebl-Nicol, 1964) از خاک و کنده‌های پوسیده جمع‌آوری و سپس شناسایی شد. برخی از مهمترین ویزگی‌های متمایزکننده‌ی این گونه عبارتند از: صفحه‌ی پشتی گرد و بدون نقش‌ونگار، صفحه‌ی کناری-پشتی از قسمت جلو به-صورت یکپارچه با صفحه‌ی پشتی-میانی، صفحه‌ی جنسی زبانه‌ای‌شکل و دارای نقش‌ونگارهای حفره‌‌مانند گرد و کوچک، موهای ناحیه‌ی سینه‌ای st4 و st5 کمی بلندتر از موهای st1-st3، ناحیه‌ی اپیستوگاستر دارای پنج جفت موی باریک، اندازه‌ی موی v1 نصف اندازه‌ی موی v2، موهای v3، v4 و v5 تقریبا هم‌اندازه، اندازه‌ی موی کنارمخرجی دوم (Ad2) دو برابر اندازه‌ی موی کنارمخرجی اول (Ad1)، اندازه‌ی موی پس‌مخرجی (Pa) مساوی موی کنارمخرجی دوم. این نخستین گزارش از این خانواده از آسیا است.

کلمات‌کلیدی: گیا‌خاک؛ پارازیتیفرم؛ یوروپودینا؛ استان مازندران؛ ایران