عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

فتانه قلاوند؛ ذبیح الله اعظمی ساردویی؛ فرناز فکرت

گیاه گلدار انگل گل جالیز با نام علمی Orobanche spp. انگل مطلق ریشه گیاهان دو لپه بوده که به دلیل جذب آب و مواد غذایی از گیاه میزبان باعث ایجاد پژمردگی و در نهایت مرگ گیاه می‌شود. کنترل گل جالیز بدلیل ارتباط مستقیم با میزبان، تولید تعداد زیاد بذور و بقاء و پایداری بلند مدت در خاک بسیار مشکل می‌باشد. بنابراین، استفاده از میزبان مقاوم می‌تواند به عنوان یکی از موثرترین روش‌های مدیریت کنترل آن باشد. به همین منظور ابتدا گونه گل جالیز (Orobanche cernua) در منطقه جیرفت شناسایی شد و بذر 7 رقم گوجه فرنگی شامل: ارلی اوربانا، کویین 2274، چف، سوپر چف، اسپیدی، محلی اصفهان و سان 6108 در گلخانه با شرایط کنترل شده در جعبه نشا کشت شدند. سپس نشاء‌ها به گلدان‌های دارای بذر گل جالیز به میزان 20 میلی گرم در کیلوگرم خاک، منتقل شدند. این آزمایش به صورت کاملا تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. پس از گذشت سه ماه، ارقام گوجه فرنگی مورد بررسی و فاکتورهای مورد نظر اندازه گیری شدند. در این مطالعه ارقام مختلف گوجه فرنگی از نظر میزان فنل ریشه، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، ارتفاع بوته گوجه فرنگی و تعداد گل گوجه فرنگی و نیز شاخص‌های مربوط به گل جالیز مانند تعداد ساقه روییده، وزن خشک) شاخساره و توبرکول)، تعداد گرهک‌های روی ریشه، اختلاف معنی داری را نشان دادند. در این تحقیق رقم ارلی اربانا نسبت به سایر ارقام با بیشترین میانگین درصد افزایش میزان فنل (437/397) و همچنین کمتری میانگین درصد کاهش وزن خشک اندام هوایی (813/23) و ریشه (290/34)، ارتفاع بوته گوجه فرنگی (853/12) و تعداد گل گوجه فرنگی (817/31) و نیز شاخص‌های رشدی مربوط به گل جالیز مانند تعداد ساقه روییده (333/1)، وزن خشک شاخساره و توبرکول (136/2) و گرهک‌های روی ریشه (333/18) تفاوت معنی داری با سایر ارقام نشان داد به طوری که در این رقم، وزن خشک، تعداد ساقه بیرون آمده از سطح خاک و تعداد گرهک‌های گل جالیز ایجاد شده روی ریشه گوجه فرنگی کاهش معنی داری را نشان داد و در مقابل وزن خشک اندام‌های هوایی و ریشه و ارتفاع گیاه رقم ارلی اوربانا نسبت به شاهد خود و سایر ارقام کاهش نیافت. همچنین این رقم از میزان فنل بیشتری نسبت به سایر ارقام برخوردار بود لذا به عنوان رقم متحمل شناخته شد. در مقابل به رقم سوپر چف تعداد بیشتری گل جالیز حمله کرد و شاخص‌های رشدی گل جالیز افزایش معنی داری را نسبت به سایر ارقام نشان داد و باعث کاهش قابل توجه شاخص رشدی گیاه گوجه فرنگی و ارتفاع آن شد. میزان فنل ریشه در این رقم نیز نسبت به سایر ارقام اختلاف معنی داری را نشان داد. بنابراین نسبت به سایر ارقام آزمایش شده از میزان حساسیت بیشتری برخوردار بود.

حساسیت؛ فنل؛ گیاه انگل؛ گوجه فرنگی؛ جیرفت