عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

خدیجه سالاری؛ زهره داوودی؛ حسین معصومی

ویروس موزاییک خیارCucumber mosaic virus (CMV) گونه تیپ جنس Cucumovirus، خانواده Bromoviridae، بیمارگر مهم بسیاری از محصولات باغی، زراعی و زینتی می باشد که توسط شته‌ها به روش ناپایا منتقل می‌شود. دامنه میزبانی این ویروس بیش از 1200 گونه گیاهی در بیش از 100 خانواده از تک لپه‌ای‌‌ها و دو لپه‌ای‌‌هاست، پروانش Catharanthusroseusگیاه علفی گلدار با نام انگلیسی Periwinkle از خانواده خرزهره‌ایان Apocynaceaeاست که گل‌های آن در فصل بهار و تابستان ظاهر می شوند و به عنوان گل فصلی و در صورت مساعد بودن شرایط اقلیمی به عنوان گیاه گلدار چند ساله مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بهار سال 1395 علائم موزائیک و تاولی شدید روی برگها و همچنین کوتولگی بوته‌های پروانش زینتی در یکی از فضا‌های سبز شهرستان جیرفت مشاهده شد، نمونه‌های برگی توسط بافر فسفات سدیم عصاره گیری و بر روی چندین گیاه آزمون مناسب همچون ارقام مختلف توتون، تاتوره از خانواده Solanaceae و گیاه سلمه تره از خانواده Chenopodiaceae مایه زنی شدند. پس از گذشت چند روز، نشانه‌های موزائیک سیستمیک در توتون رقم سامسون Nicotiana tobacum cv. samsun و لکه‌های موضعی کلروز و نکروز روی گیاه سلمه تره Chenopodium amaranticolor ایجاد گردید. با توجه به علائم ایجاد شده بر روی گیاهان آزمون، ار.ان.ای این نمونه ها با استفاده از کیت High Pure Viral Nucleic Acid Kit (Roche Biochemical, Germany) استخراج شدند. به منظور تکثیر ژن پروتئین پوششی، آغازگرهای CMVF1/R1 در واکنش زنجیره ای پلیمراز معکوس قطعه ای به طول 920 جفت باز را تکثیر و پس از آن تعیین توالی گردید. ترادف نوکلئوتیدی قطعه بدست آمده با استفاده از نرم افزار بلاست بیانگر اثبات آلودگی گیاه زینتی پروانش نسبت بهCMV می باشد. پس از مجزا نمودن طول کامل ژن پروتئین پوششی به میزان 657 جفت باز و مقایسه قطعه مورد نظر با تعدادی از جدایه هایCMV از سایر نقاط دنیا انجام شد. نتایج حاصل میزان مشابهت 99-80 درصدی در سطح نوکلئوتیدی و100-95 درصدی در سطح آمینواسیدی را نشان داد. به علاوه، بررسی فیلوژنتیکی نشان داد که که جدایه‌های این ویروس بر اساس ترادف نوکلئوتیدی ژن CP به دو گروه I و II تقسیم گردیده که گروه I نیز دارای دو زیر گروه IA و IB می باشد. اکثر جدایه‌های ایرانی قبلیCMV در گروه IA قرار گرفتند و جدایه پروانش مربوط به این مطالعه با جدایه‌های CMV گزارش شده از گوجه فرنگی در استان‌های خوزستان و خراسان رضوی و همچنین جدایه‌ها‌ی پروانش از کره جنوبی و جدایه‌های فلفل سیاه از کشور مالزی همگی در زیر گروه IB قرار می‌گیرند. لذا با توجه به آلودگی گیاه پروانش با CMV و افزایش کاشت گل‌های زینتی و گیاهان گلخانه‌ای، تحقیق بیشتر جهت تعیین میزان پراکنش این ویروس در سایر نقاط کشور بر روی این میزبان، شناسایی دیگر میزبان های آن و مطالعه بیشتر ساختار ژنوم این ویروس لازم میباشد.

گیاهان زینتی؛ واکنش زنجیره ای پلیمراز؛ ویروس موزائیک خیار