عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

اثمر سلیمان زاده؛ فرشته خرمی؛ اروج ولیزادگان

سوسک چهار نقطه‏ای حبوبات Callosobrochus maculatus F. و شپشه قرمز آرد Tribolium castaneum Herbst. به محصولات انباری مختلفی خسارت می‏زنند. در سال‏های اخیر استفاده از مشتقات گیاهان به عنوان جایگزین سموم شیمیایی در کنترل آفات بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در تحقیق حاضر اثر تلفیقی خاک دیاتومه با فرمولاسیون تجاریSilicoSec® با پودر و اسانس گیاهان زیره سبز Cuminum cyminum L. و زنیان Trachyspermum ammi I. Spragueروی حشرات کامل شپشه آرد و سوسک چهار نقطه‏ای حبوبات در دمای1 ±27، رطوبت نسبی 5 ±65 و تاریکی، در سه تکرار بررسی شد. در بررسی اثر حشره‏کشی پودر بذور گیاهان مذکور و خاک دیاتومه، مرگ و میر حشرات کامل در مورد هر دو آفت بعد از 7 روز شمارش گردید. نتایج نشان داد خاک دیاتومه با میزان LC50 معادل 003/0 و273/0 گرم بر کیلوگرم ماده غذایی به ترتیب روی حشرات کامل سوسک چهار نقطه‏ای حبوبات و شپشه آرد، بیشترین اثر حشره کشی را دارد. مقدار LC50 پودر گیاهان زیره سبز و زنیان به ترتیب روی سوسک چهار نقطه‏ای حبوبات برابر با 45/0، 45/3 و روی شپشه آرد برابر با 5/264، 292 گرم بر کیلوگرم ماده غذایی بود .در بررسی سمیت تنفسی اسانس‏ها، اسانس بذور گیاهان با استفاده از دستگاه کلونجر به روش تقطیر با آب تهیه گردید و سمیت تنفسی آن ها روی حشرات کامل یک روزه در مورد هر دو آفت در 5 غلظت و پس از 24 ساعت ارزیابی شد. مقادیر LC50 اسانس زیره سبز و زنیان روی حشرات کامل سوسک چهار نقطه ای حبوبات به ترتیب 52/1، 64/0 و روی شپشه قرمز آرد 40/14 ، 04/17 میکرولیتر بر لیتر هوا به دست آمد. نتایج نشان داد پودر گیاهان اثر حشره‏کشی کمتری نسبت به اسانس آنها داشت. همچنین تلفیق پودر گیاهان با خاک دیاتومه در شپشه آرد موجب کاهش اثر حشره‏کشی (خاصیت آنتاگونیستی) و در سوسک چهار نقطه‏ای حبوبات موجب افزایش اثر حشره‏کشی (سینرژیستی) گردید. با این وجود، در تمام موارد تلفیق اسانس گیاهان با خاک‌ دیاتومه موجب افزایش اثر حشره‏کشی (خاصیت سینرژیستی) شد. طبق نتایج حاصل، مرگ و میر ناشی از اختلاط پودر زیره سبز و زنیان با خاک دیاتومه برای سوسک چهار نقطه ای حبوبات 78%، 89% و برای شپشه قرمز آرد به ترتیب 30%، 33/20% تعیین گردید. حاصل این مقادیر در اختلاط اسانس این گیاهان با خاک دیاتومه برای سوسک چهارنقطه‏ای حبوبات برابر با 70%، 90% و برای شپشه آرد برابر با 62/54%، 80% به دست آمد. طبق نتایج حاصل خاک دیاتومه می‏تواند نقش مهمی در حفاظت از دانه های ذخیره شده در برابر حمله آفات طی مدت ذخیره سازی داشته باشد. همچنین تلفیق اسانس با خاک دیاتومه باعث کاهش غلظت مورد نیاز اسانس می‏گردد.

واژگان کلیدی: اسانس گیاهی؛ اثر تلفیقی؛ خاک دیاتومه؛ سوسک چهار نقطه‏ای حبوبات؛ شپشه قرمز آرد