عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

فرشته خرمی؛ اثمر سلیمان زاده؛ اروج ولیزادگان

شپشه قرمز آرد Tribolium castaneum Herbst یکی از مهم‏ترین آفات غلات در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری نظیر ایران است. سوسک چهار نقطه‏ای حبوبات Callosobruchus maculatus F. نیز یکی از مخرب‏ترین آفات غلات به ویژه لوبیا چشم بلبلی است که لارو آن سبب خسارت شدیدی به این محصول می‏گردد. این آفات همچنین می‏توانند کمیت، کیفیت و بازار پسندی محصول را کاهش دهند. از آنجا که مقاومت این آفات به حشره‏کش‏های شیمیایی معمول به خوبی مستند شده است و این سموم سبب بروز مشکلات اکولوژیکی زیادی می‏گردند، لذا در این تحقیق تاثیر کشندگی عصاره‏‏های اتانولی گیاهان رازیانه Foeniculum vulgare Mill و زیره سبز Cuminum cyminum L. و اثر سینرژیستی آن‏ها در تلفیق با خاک دیاتومه در مقابل افراد کامل T. castaneum و C. maculatus تحت شرایط آزمایشگاهی (1±27 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 5±55% و تاریکی مطلق) بررسی گردید. عصاره 5% اتانولی گیاهان مذکور با استفاده از دستگاه سوکسله به دست آمد (در هر عصاره‏گیری 5 گرم از پودر گیاه و 100 میلی لیتر اتانول استفاده می‏شد). اتانول اضافی نیز توسط دستگاه روتاتوری تبخیر گردید. آزمایش‏های زیست سنجی بر اساس روش صبور (2003) انجام شد. نتایج نشان داد که نرخ مرگ و میر افراد کامل هر دو آفت با افزایش غلظت عصاره‏ها افزایش یافت. برای بررسی اثر سینرژیستی، LC25 عصاره‏ها با LC25 خاک دیاتومه مخلوط گردید. بدین منظور، غلظت زیر کشنده (LC25) عصاره اتانولی رازیانه و زیره سبز به طور کامل با دانه‏های گندم و لوبیای موجود در شیشه‏ها مخلوط شدند، پس از تبخیر حلال، غلظت زیر کشنده (LC25) خاک دیاتومه با دانه‏ها به طور کامل مخلوط گردید و به مدت 5 دقیقه با دست تکان داده شدند. سپس، 20 عدد حشره کامل T. castaneum و C. maculatus به ترتیب به شیشه‏های حاوی گندم و لوبیا چشم بلبلی وارد شدند. در نهایت، درب ظروف محکم بسته شد و در انکوباتور نگهداری گردیدند. مرگ و میر پس از دو روز محاسبه شد. تجزیه پروبیت داده‏ها نشان داد که مقدار LC50 عصاره‏های رازیانه و زیره سبز برای شپشه آرد به ترتیب 5/4779 و 5/4891 میکرولیتر بر کیلوگرم دانه گندم و برای سوسک چهار نقطه‏ای حبوبات این مقدار به ترتیب 1853 و 850 میکرولیتر بر کیلوگرم دانه لوبیا چشم بلبلی بود. مقدار LC50 خاک دیاتومه برای T. castaneum و C. maculatus به ترتیب 65/13 و 15/0 گرم بر کیلوگرم بود. نتایج نشان داد که ترکیب خاک دیاتومه با عصاره هر دو گیاه برای هر دو آفت دارای اثر سینرژیستی بود؛ اما با توجه به مقادیر به دست آمده، اختلاط عصاره اتانولی رازیانه و زیره سبز با خاک دیاتومه می‏تواند برای کنترل سوسک چهار نقطه‏ای حبوبات مفید باشد و به عنوان بخشی از استراتژی IPM به همراه تکنیک‏های کنترلی کم خطر به کار رود اما این روش برای کنترل شپشه آرد عملا قابل اجرا نیست.

عصاره؛ گیاهان دارویی؛ خاک دیاتومه؛ اثر سینرژیستی