ارزیابی مقاومت ارقام گندم به بیماری لکه خرمایی با تاکید روی ارقام رایج در اقلیم شمال کشور

عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

عامل بیماری لکه خرمایی Pyrenophora tritici-repentis اخیرا در مناطق شمالی کشور خسارات زیادی به گندم وارد کرده است. شدت بیماری در شمال کشور به حدی است که گاه یافتن مزرعه فاقد علایم بیماری مشکل است. با توجه به حساسیت زیاد ارقام فعلی کشت شده در شمال کشور در این تحقیق سعی شده مقاومت ارقام و لاین‌های مختلف متناسب با اقلیم منطقه مورد بررسی قرار گیرد. در نخستین گام جدایه‌‌‌های قارچ از مناطق آلوده جمع آوری شدند و 190 جدایه قارچ در آزمایشگاه خالص سازی شد. از بین جدایه های جمع آوری شده با توجه به پراکنش جغرافیایی از مناطق مختلف 48 جدایه برای آزمون تعیین نژاد انتخاب شد. طبق بررسی‌های انجام شده با کمک ارقام افتراقی شامل Glenlea، Salamouni، 6B662، 6B365 نژاد غالب منطقه، نژاد یک تشخیص داده شد که 44 جدایه متعلق به این نژاد بودند. این نژاد در بررسی‌های گلخانه‌ای برای ارزیابی مقاومت ارقام مورد استفاده قرار گرفت. برای تهیه اینوکلوم قارچ ابتدا جدایه‌های قارچ روی محیط‌های V8/PDA کشت شدند و پس از پنج روز قرار گرفتن در تاریکی ابتدا با مقداری آب میسلیوم به سطح محیط کشت خوابانده شد. سپس تحت نور nearUV به مدت 48 ساعت در دمای 22 درجه سلسیوس و سپس به مدت 24 ساعت در تاریکی و دمای 16 درجه سلسیوس قرار گرفتند. اسپورهای تولید شده در حاشیه پتری های محیط کشت جمع‌آوری و پس از تعیین غلظت مناسب به میزان 103×4 کنیدیوم در میلی‌لیتر جهت مایه زنی روی گیاهچه‌های دو الی سه هفته‌ای به گلخانه منتقل گردیدند. ارزیابی علایم طبق معیار 1 تا 5 درجه‌بندی شد، بنحوی که شماره یک مقاوم، دو نیمه مقاوم، سه نیمه حساس، چهار حساس و پنج خیلی حساس بود. ارزیابی مقاومت ارقام در مزرعه نیز انجام شد. آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو منطقه استان مازندران انجام پذیرفت. آلودگی مصنوعی از طریق پاشیدن سوسپانسیون کنیدی در کرت‌های آزمایشی انجام شد. آلودگی به خوبی در آزمایش انجام شده در هر دو منطقه بروز پیدا کرد و از نظر ارزیابی بیماری و واکنش رقم شرایط مناسب بود. ارزیابی بیماری در مزرعه بر اساس سیستم شماره دهی 0 تا 9 و در زمان ظهور برگ پرچم انجام شد. صفت اصلی مورد ارزیابی در این بررسی شدت بیماری و به تبع آن واکنش ارقام گندم بود. نتایج کلی این تحقیق که حاصل بررسی‌های گلخانه‌ای و مزرعه‌ای است نشان داد که از بین 27 رقم/لاین مورد ارزیابی دو رقم مروارید و کاوه و نیز سه لاین N91-10، N91-17 و N91-8 در گروه مقاوم و نیمه مقاوم و بقیه 22 رقم/لاین در گروه حساس و نیمه حساس قرار گرفتند. لاین‌های N91-10، N91-17 و N91-8 که در گروه مقاوم و نیمه مقاوم قرار دارند، می‌توانند به عنوان لاین‌های امید‌بخش در برنامه‌های اصلاحی مورد استفاده قرار گیرند.

قارچ بیماریزا؛ مقاوم؛ حساس