عنوان دوره: بیست و یکمین کنگره گیاه پزشکی ایران

سید محمود عطاحسینی؛ رضا اقنوم؛ فرزاد افشاری؛ سید محمود ناظری؛ سهراب امیری؛ حسینعلی صفائیان

چکیده:
زنگ زرد یا نواری از مخرب ترین بیماریهای گندم نان درمناطق با زمستانهای خنک می باشد.این بیماری در کشورهای آسیای غربی ومرکزی ازعوامل اصلی محدودکننده تولیدگندم می باشد.تنوع ژنتیکی عامل بیماری زنگ زردکه بطور مداوم درحال تغییر وتکامل هستند باعث شده است که مقاومت بسیاری از ارقام مورد استفاده شکسته شود. بر اساس مطالعات اپیدمیولوژیکی منطقه میان جلگه نیشابوراز کانون های اصلی وقوع بیماری در منطقه می باشد. از سال 1372 تاکنون حداقل 4 اپیدمی مهم زنگ زرد در این منطقه بوقوع پیوسته است. این اپیدمی ها با شکستن مقاومت تعدادی از ارقام مهم تجاری از جمله فلات، الموت، شهریار، توس، مهدوی، بهار، الوند و پیشتاز همراه بوده است. وضعیت ژنهای بیماریزایی پاتوژن در منطقه در 20 سال گذشته بطور دائمی با کاشت خزانه های تله پایش شده است. بر اساس نتایج این بررسی ها برای ژنهای مقاومت Yr2, Yr3, Yr6, Yr7, Yr8, Yr9, Yr17, Yr18, Yr24, Yr25, Yr26و YrAدر منطقه فاکتورهای بیماریزایی وجود دارد. بیماریزایی برای ژن مقاومت Yr27 برای اولین بار در کشور در این منطق در سال 1378 مشاهده شده است. این ژن مقاومت در حال حاضر در اغلب مناطق کشور غیر موثر می باشد. ژنهای مقاومت Yr5, Yr10, Yr15, YrSD, Yr8CV, YrSP و YrND در این منطقه به عنوان ژنهای موثر شناخته شده اند. هر چند پتانسیل خسارت ناشی از اپیدمی زنگ زرد در این منطقه به خاطر معرفی و استفاده از ارقام مقاوم تا حد زیادی کاهش یافته است، اما هنوز سطح قابل توجهی از گندم کاری های منطقه، حتی در کانون های اصلی آلودگی، به کشت ارقام قدیمی و یا ارقام حساس شده تعلق دارد. جایگزینی این ارقام با ارقام جدید از جمله میهن، سیوند، اروم، پارسی و زارع می تواند در کاهش خطر احتمالی همه گیری بیماری و مدیریت پایدار زنگ زرد در منطقه کمک نماید.

واژه های کلیدی: مقاومت؛ زنگ زرد؛ خراسان؛ ژنهای موثر وغیر موثر