عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

احسان فاطمی؛ حبیب اله چاره گانی

نماتدهای مولد زخم با ایجاد زخم‏ روی ریشه یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد خسارت مستقیم و غیرمستقیم در گیاهان می‌باشند. طی سال‌های اخیر تحقیقات گسترده‌ای بر روی ترکیبات گیاهی مختلف به ‏منظور یافتن جایگزین‌های مؤثرتر از مواد شیمیایی و سازگار با محیط زیست، برای کنترل نماتدهای انگل گیاهی انجام شده است. در مطالعه حاضر، تأثیر عصاره‌های آبی تر و خشک چهار گیاه رزماری (Rosmarinus officinalis)، اسطوخدوس (Lavandula angustifolia)، آویشن شیرازی (Zataria multiflora) و شیرخشت آتشین (Pyracantha coccinea) بر مرگ و میر نماتد مولد زخم (Pratylenchus thornei) مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در شرایط آزمایشگاه انجام شد. تعداد 200 نماتد مولد زخم در مراحل مختلف زندگی به تشتک‌های پتری حاوی 10 میلی‌لیتر عصاره رزماری، اسطوخدوس، آویشن شیرازی و شیرخشت آتشین در غلظت‌های مختلف اضافه گردید. تشتک‌های پتری به مدت 6، 24، 48، 72 و 120 ساعت در شرایط تاریک با دمای ثابت 25 درجه‌ی سلیسیوس قرار داده شدند. عصاره‌های آبی پودر خشک رزماری و اسطوخدوس در غلظت‌های صفر (شاهد)، 125/0، 25/0، 5/0، 75/0، 1، 5، 10 درصد و آویشن‏شیرازی و شیرخشت آتشین در غلظت‌های صفر (شاهد)، 125/0، 25/0، 5/0، 75/0، 1، 25/1، 5/1، 2، 5/2 درصد و نیز عصاره‌های تر چهار گیاه مذکور در غلظت‌های صفر (شاهد)، 125/0، 25/0، 5/0، 75/0، 1، 25/1، 5/1، 75/1، 2، 5/2، 75/2 و 3 مورد آزمایش قرار گرفت. در هر زمان، نماتدهای بدون حرکت جدا گردید و بر روی کاغذ صافی وات‌من ریخته و به مدت 24 ساعت درون تشتک پتری حاوی آب مقطر قرار داده شد و در نهایت تعداد نماتدهای مرده شمارش گردید. در مورد عصاره‌ی آبی پودر خشک، بیشترین درصد مرگ و میر در غلظت‌های 5 و 10 درصد رزماری، حدود 90 درصد، در گیاه اسطوخدوس در غلظت‌ 10 درصد، حدود 88 درصد و درگیاه آویشن شیرازی و شیرخشت آتشین در غلظت‌های 2 و 5/2 درصد، به ترتیب در حدود 84 و 81 درصد مشاهده شد. میزان LC50 برای گیاه رزماری، اسطوخدوس، آویشن شیرازی و شیرخشت آتشین به ترتیب غلظت‌های 93/0، 05/2، 07/1 و 79/0 درصد محاسبه گردید. در بررسی عصاره‌ی تر، بیشترین درصد مرگ و میر در غلظت‌های 75/2 و 3 درصد رزماری، اسطوخدوس و آویشن شیرازی به ترتیب در حدود 72، 86 و 88 درصد و در گیاه شیرخشت آتشین در غلظت‌ 3 درصد در حدود 81 درصد بوده است. میزان LC50 برای گیاه رزماری، اسطوخدوس، آویشن شیرازی و شیرخشت آتشین به ترتیب غلظت‌های 81/1، 4/2، 15/1 و 77/1 درصد محاسبه گردید. براساس نتایج به دست آمده، اثر کشندگی عصاره‌های رزماری، اسطوخدوس، آویشن شیرازی و شیرخشت آتشین بر نماتد P. thornei در شرایط آزمایشگاه به اثبات رسید.

Pratylenchus thornei؛ عصاره؛ رزماری؛ اسطوخدوس